Fikir Isparta Topluluğu, son toplantısında Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) açıkladığı 2023 yılı Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değerleri ile 2024 yılı Türkiye Hanehalkı Gelir Dağılımı Eşitsizliği Raporu’nu mercek altına aldı. Topluluk, Isparta’nın ekonomik performansı ve gelir dağılımındaki eşitsizliklere ilişkin kapsamlı bir rapor yayınladı. Rapor, il genelindeki ekonomik dinamiklere ışık tutarken, çözüm önerileriyle dikkat çekti.
ISPARTA, TÜRKİYE ORTALAMA GSYH DEĞERİNİN GERİSİNDE KALDI
TÜİK verilerine göre, Türkiye genelinde kişi başına düşen gayrisafi yurtiçi hasıla 2023 yılında 311 bin 110 TL olarak belirlenirken, Isparta bu rakamın yüzde 25,63 altında kalarak 231 bin 362 TL seviyesinde gerçekleşti. Bu değerle Isparta, Türkiye genelinde 35’inci sırada yer aldı. Çevre illerden Burdur 242 bin 521 TL ile 29’uncu sırada, Denizli 253 bin 788 TL ile 28’inci sırada, Afyonkarahisar ise 202 bin 889 TL ile 47’inci sırada yer aldı.
GELİR DAĞILIMINDA EŞİTSİZLİK ARTIYOR
Fikir Isparta Topluluğu’nun raporunda, TÜİK'in 2024 gelir dağılımı verilerine dikkat çekildi. Isparta’nın da içinde bulunduğu Antalya, Burdur ve Isparta’yı kapsayan TR61 bölgesi, Gini katsayısı 0,446 ile Türkiye genelinde gelir eşitsizliğinin en yüksek olduğu ilk üç bölgeden biri oldu. Türkiye geneli ortalaması ise 0,418 olarak açıklandı. “Bu değerler, TR61 bölgesinde gelir eşitsizliğinin Türkiye geneline kıyasla daha yüksek olduğunu göstermektedir.” denilen raporda bölgedeki gelir eşitsizliğinin 2021 yılından itibaren sürekli bir artış gösterdiği vurgulandı.
GSYH ARTIŞI ENFLASYONA BAĞLI
Raporda 2023 yılı GSYH rakamlarının, 2022 yılına kıyasla yüzde 45,94 oranında bir artış gösterdi ifade edilerek enflasyondan arındırılmış zincirlenmiş hacim indekslerine göre bu artış yalnızca yüzde 6,8 olduğu üzerinde duruldu. Bu durum, ekonomik büyümenin büyük oranda enflasyon kaynaklı olduğu şeklinde yorumlandı.
SANAYİ VE İMALAT SANAYİNDE KÜÇÜLME DİKKAT ÇEKİYOR
Enflasyondan bağımsız değerlere göre, Isparta’nın 2023 yılında sanayi sektöründe yüzde 2,3, imalat sanayinde yüzde 3,5, bilgi ve iletişim sektöründe ise yüzde 12,3 oranında küçüldüğü kaydedildi. Buna karşılık tarım, ormancılık ve balıkçılık sektörü yüzde 6,5, inşaat sektörü yüzde 11,6, hizmetler sektörü yüzde 13 oranında büyüme gösterdi.
SANAYİ VE TARIMIN ÖNEMİ VURGULANDI
Raporda, Isparta’nın sanayi ve tarım sektörlerinde büyümeyi önceliklendirmesi gerektiği ifade edildi. 1978 yılı verilerinde sanayi sektörünün il genelinde yüzde 15,1’lik paya ulaştığı hatırlatılarak, bu dönemin mevcut sanayi ve tarım için ilham kaynağı olabileceği belirtildi.
ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİNE DİKKAT ÇEKİLDİ
Fikir Isparta Topluluğu, Süleyman Demirel Organize Sanayi Bölgesi’nde devam eden genişleme çalışmalarının hızla tamamlanması, Yalvaç OSB’nin planlandığı gibi ilerlemesi ve tarım odaklı ya da tarım ve tarıma dayalı sanayinin gelişimini önceleyen yeni bir organize sanayi bölgesinin kurulması gerektiğini vurguladı. Topluluk, bu alanlarda ilgili kurum ve kuruluşlarla iş birliği yapmaya hazır olduklarını açıkladı.
“ÜRETEN BİR EKONOMİ ŞART”
Topluluk, tarım ve sanayinin birlikte büyümesi gerektiğini belirterek, bu sektörlerin geliştirilmesiyle Isparta’nın ekonomik potansiyelinin değerlendirilebileceğini ifade etti.
Fikir Isparta Topluluğu raporunda, 2025 yılı için umutlu mesajlar vererek, yeni yılın Isparta ve Türkiye için hayırlı olması temennisinde bulundu.
İŞTE O RAPOR:
Fikir Isparta Topluluğu 2023 Yılı Gayrisafi Yurtiçi Hasıla Rakamları Değerlendirmesi
Yıllar bazında Türkiye’nin gayrisafi yurtiçi hasıla rakamları TÜİK tarafından il ve bölge sıralamalarıyla geçtiğimiz günlerde açıklanmıştır. Fikir Isparta Topluluğu Isparta’nın gayrisafi yurtiçi hasıla değerlerini Türkiye içerisindeki yeri bakımından analiz etmiştir. Bu değerlendirmede TÜİK’in İl bazında kişi başına gayrisafi yurtiçi hasıla değerleri, cari fiyatlarla İktisadi faaliyet kollarına göre il bazında gayrisafi yurtiçi hasıla değerleri ve zincirlenmiş hacim indeksleriyle iktisadi faaliyet kollarına göre il bazında gayrisafi yurtiçi hasıla değerleri esas alınmıştır.
Gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH) bir ülkenin belirli bir dönemde (genellikle bir yıl) sınırları içerisinde üretilen mal ve hizmetlerin toplam değerlerini ifade eden ekonomik bir göstergedir. Bir ülkenin ekonomik büyüklüğünü ve performansını değerlendirmek için yaygın olarak kullanılmaktadır. GSYH harcama, gelir ve üretimin esas alındığı yöntemlerle hesaplanmaktadır. Türkiye’de GSYH’nin hesaplanmasında üretim yöntemi esas alınmaktadır.
Üretim yöntemiyle gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYH) hesaplanması, bir ekonomide belirli bir dönemde üretilen tüm nihai mal ve hizmetlerin toplam değerini ölçmek için kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntemde, üretim sürecinin çeşitli aşamalarındaki ekonomik faaliyetlerin katkıları dikkate alınmaktadır. GSYH bir ülkenin ekonomik büyüme oranın gösterilmesi açısından önemli bir ekonomik performans ölçütüdür. Farklı ülkelerin ekonomik büyüklüklerinin kıyaslanması açısından uluslararası karşılaştırmalarda kullanılır ve bir ülkedeki ortalama yaşam standardının ortaya konması açısından önemli bir refah göstergesidir.
Yapılan hesaplamalar hem cari fiyatlarla hem de reel (sabit fiyatlarla) olarak hesaplanabilmektedir. Enflasyondan arındırılması nedeniyle Reel fiyatlarla yapılan hesaplama daha sağlıklı bir büyüme göstergesi olarak değerlendirilmektedir. Bu bakımdan TÜİK’in verilerinde yer alan zincirlenmiş hacim indeksleri Türkiye’deki GSYH değerleri açısından daha gerçekçi rakamları vermektedir. Çünkü bir ülkedeki gayrisafi yurtiçi hasılanın zaman içerisinde karşılaştırılabilir şekilde ölçülmesini ifade eden zincirleme hacim indeksi, reel büyümeyi enflasyondan arındırarak daha doğru bir şekilde hesaplamaktadır.
Isparta, Yüzde 25.63 Oranıyla Türkiye Ortalamasının Gerisinde Kalmıştır
TÜİK verilerine göre il bazında kişi başına düşen gayrisafi yurtiçi hasılada 2023 yılında Türkiye ortalaması 311 bin 110 TL olarak gerçekleştir. Isparta 2023 Yılında 231 bin 362 TL’lik kişi başı gayrisafi yurtiçi hasılası ile Türkiye ortalamasının altında kalmıştır. Dolayısıyla Isparta Türkiye ortalamasına göre 2023 Yılında yüzde 25.63 oranında daha az gelire sahip bir il olmuştur. Isparta bu kişi başına düşen gayrisafi yurtiçi hasıla ile Türkiye genelinde 35’inci sırada yer alırken, Isparta çevresindeki Burdur 242 bin 521 TL kişi başına gayrisafi yurtiçi hasıla ile 29’uncu sırada yer almıştır. Isparta’nın çevresindeki diğer illere bakıldığında ise Afyonkarahisar 202 bin 889 TL ile 47’inci sırada, Denizli 253 bin 788 TL ile 28’inci sırada ve Konya 242 bin 258 TL ile 30’uncu sırada yer almıştır. Ayrıca bu değer ile Isparta; Tekirdağ, Bilecik, Bolu, Karaman, Kırıkkale, Balıkesir, Tunceli, Aksaray, Erzincan, Çankırı, Zonguldak, Kütahya gibi Türkiye’nin değişik bölgelerinde yer alan ve ekonomik potansiyeli bakımından Isparta’ya göre daha dezavantajlı olduğu ileri sürülebilecek illerin de gerisinde kalmıştır.
Isparta, Gelir Dağılımı En Eşitsiz Olan İlk Üç Bölgeden Birinde Yer Alıyor
TÜİK'in 2024 Türkiye Hanehalkı Gelir Dağılımı Eşitsizliği Raporu'na göre, Isparta’nın da içinde yer aldığı Antalya, Burdur ve Isparta’yı kapsayan TR61 Bölgesi, gelir dağılımı eşitsizliğinde Türkiye’de ilk üç sırada yer almaktadır. Bölgede gelir eşitsizliğini ifade eden Gini katsayısı 0,446 olarak ölçülmüştür. Bu katsayı, 0’a yaklaştıkça gelir dağılımının daha adil, 1’e yaklaştıkça ise daha adaletsiz olduğunu göstermektedir. Türkiye genelinde ise Gini katsayısı 0,418 olarak belirlenmiştir. Bu durum, TR61 Bölgesi'nin Türkiye ortalamasına kıyasla daha adaletsiz bir gelir dağılımına sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Ayrıca, TR61 Bölgesi 2021 yılından bu yana gelir dağılımı eşitsizliğinin giderek arttığı bir bölge olarak dikkat çekmektedir.
GSYH Rakamlarındaki Artışın Ana Sebebi Enflasyon
TÜİK verilerinde sektörler bazında hem cari fiyatlara hem de zincirlenmiş hacim indekslerine göre gayrisafi yurtiçi hasıla değerleri paylaşılmıştır. Enflasyonun arındırılmadığı cari fiyatların esas alındığı sektör bazlı GSYH verilerine bakıldığında Isparta 2023 yılında vergi ve sübvansiyonlar da dahil bütün sektörlerde toplam 103 milyar 546 milyon TL gayrisafi yurtiçi hasılaya sahip olmuştur. 2022 yılında değer 55 milyar 976 milyon olarak gerçekleşmiştir. Dolayısıyla toplam gayrisafi yurtiçi hasıla 2023 yılında 2022 yılına göre yüzde 45.94 oranında artış göstermiştir. Enflasyondan arındırılmış değerlere göre vergi ve sübvansiyonlar da dahil tüm sektörlerde 2022 yılına göre gerçekleşen değişim ise yüzde 6.8 olarak gerçekleşmiştir.
GSYH rakamları 2022 ile 2023 arasındaki artışlar açısından sektörlere göre değerlendirildiğinde; tarım, ormancılık ve balıkçılık sektörü 11 milyar 200 milyondan 20 milyar 71 milyona; sanayi sektörü 10 milyar 423 milyondan 16 milyar 248 milyona; imalat sanayisi 8 milyar 3 milyondan 12 milyar 227 milyona; inşaat sektörü 1 milyar 718 milyondan 3 milyar 605 milyona; hizmetler sektörü 9 milyar 404 milyondan 17 milyar 741 milyona; bilgi ve iletişim sektörü 195 milyondan 306 milyona; finans ve sigortacılık faaliyetleri 1 milyar 310 milyondan 2 milyar 129 milyona; gayrimenkul faaliyetleri 3 milyar 738 milyondan 7 milyar 426 milyona; mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri 1 milyar 191 milyondan 2 milyar 422 milyona ve kamu yönetimi, eğitim, insan kaynağı ve sosyal hizmet faaliyetleri 10 milyar 430 milyondan 20 milyar 872 milyona çıkmıştır. Diğer sektörler, vergi ve sübvansiyonlardaki artışların da dahil edilmesiyle birlikte 2022 de 55 milyar 976 milyon olan Isparta gayrisafi yurtiçi hasılası 2023 yılında 103 Milyar 546 milyona ulaşmıştır.
Isparta; Sanayi, İmalat Sanayi ve bilgi ve İletişim Sektörlerinde Küçülmüştür.
Enflasyondan bağımsız olarak ekonomik büyümeyi daha doğru bir şekilde ölçmek amacıyla verilen zincirlenmiş hacim indeksi ve değişim oranlarına bakıldığında 2022 yılına göre 2023’te sanayi, imalat sanayi ve bilgi ve iletişim faaliyetlerde Isparta’nın gayrisafi yurtiçi hasılası azalırken; tarım, ormancılık ve balıkçılık; inşaat; hizmetler; finans ve sigortacılık faaliyetleri; gayrimenkul faaliyetleri; mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri ve kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri alanlarında artmıştır. Bütün sektörler açısından bakıldığında toplamda 2022 yılına göre 2023 yılında Isparta’nın Gayrisafi Yurtiçi Hasılasında yüzde 5,5’lik bir artış oluşmuştur. Bu oran Burdur’da yüzde 4, Antalya’da yüzde 4.9 ve Afyonkarahisar’da yüzde 2.7 olarak gerçekleşmiştir.
Sektörler bazında zincirlenmiş hacim indekslerine göre Isparta’nın gayrisafi yurtiçi hasıla rakamları sanayi sektöründe bir önceki yıl olan 2022’ye göre yüzde 2.3 oranında, imalat sanayinde yüzde 3.5 ve bilgi ve iletişim faaliyetlerinde yüzde 12.3 oranında azalırken; tarım, ormancılık ve balıkçılık faaliyetlerinde yüzde 6.5, inşaat faaliyetlerinde yüzde 11.6, hizmetler sektöründe yüzde 13, finans ve sigorta faaliyetlerinde yüzde 1.7, gayrimenkul faaliyetlerinde yüzde 11.2, mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetlerinde yüzde 6.7 ve kamu yönetimi eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetlerinde yüzde 3.5 oranında artmıştır. Dolayısıyla bu rakamlar Isparta’nın 2023 Yılında 2022 Yılına göre en çok inşaat ve hizmetler faaliyetlerinde büyüdüğünü buna karşılık sanayi ve imalat sanayi faaliyetlerinde ise küçüldüğünü göstermektedir. Isparta, 2023 Yılında 2022 yılına göre sanayi sektöründe küçüldüğü gibi bir tarım ve hayvancılık şehri olan Isparta’nın bu alandaki büyüme oranının inşaat ve hizmetler sektörünün neredeyse yarısında kalması da dikkat çekici bir sonuç olarak ortaya çıktı. Dolayısıyla Isparta’da toplumsal refahın gelişmesinde sürekliliğin sağlanarak üretimin temel alındığı bir ekonomi için tarım ve sanayi sektörünün öne çıkarılması gerektiği düşünülmektedir. Bu nedenle sanayi ve tarımın birlikte büyüyebilmesini sağlayacak olan Tarım Organize Sanayi Bölgesiyle ilgili planlama ve çalışmalarının öncelenmesi gereği üzerinde durulmalıdır. Bu konuda şehrin ekonomisinden sorumlu mesleki kuruluşlar, sivil toplum kuruluşları ve kamu kurum ve kuruluşlarının güçlü bir birliktelikle şehrin bu alandaki önceliklerine odaklanarak üreten bir ekonominin oluşturulmasına katkı sağlaması gerekmektedir. Bu, Isparta’nın Türkiye genelinde ekonomik potansiyeline uygun bir noktaya erişmesi açısından son derece önemlidir.
1978 İlham Kaynağı Olabilir
Fikir Isparta Topluluğu olarak üretime dönük bir ekonominin sağlanabilmesi için gerekli potansiyelin Isparta’da olduğunu biliyoruz. Çünkü tarım ve sanayi Isparta’nın bulunduğu coğrafi konumu nedeniyle geliştirilmesi en önemli sektörler arasındadır. Ayrıca bu sektörler reel ekonomi modeli açısından da son derece önemlidir.
Isparta sanayisinin 1978 Yılında ilimizin gayri safi yurtiçi hasılası üzerindeki payı yüzde 15.1’e yükselmiştir. Isparta sanayisi bu oran ile tarım sektörünün yüzde 25.1’lik payından sonra şehrin ekonomisine en çok katkı sağlayan ikinci sektör olmuştur. 1978 Yılı ekonomik verileri, Isparta’daki sanayi ve tarım sektörlerine ilham vesilesi olmalıdır. Bu noktada Isparta’nın mevcut potansiyelinin farkında olunmalı ve bu potansiyel harekete geçirebilmelidir. Bu noktada Isparta Deri İhtisas ve Karma OSB, Süleyman Demirel OSB ve çalışmaları devam eden Yalvaç OSB olmak üzere 3 organize sanayi bölgesine sahip. Dolayısıyla 180 hektar ilave genişleme alanı ile kamulaştırmasının yüzde 97’sinin tamamlandığı ve 2025’in Mayıs ve Haziran aylarında bitirilmesinin planlandığı Süleyman Demirel OSB’nin hızla tamamlanması, çalışmaları devam eden Yalvaç Organize Sanayi Bölgesi’nin biran önce bitirilmesi ve tarım ve tarıma dayalı sanayinin gelişimini önceleyecek şekilde bu organize sanayi bölgelerinin geliştirilmesi ya da tarıma dayalı yeni bir organize sanayi bölgesi kurulması çalışmalarının somutlaştırılması önem arz etmektedir. Bu konularda Fikir Isparta Topluluğu olarak paydaşlarımızla birlikte katkı sağlamaya hazırız.
Bu vesile ile önümüzdeki hafta başlangıç yapacağımız 2025 Yılının Ülkemize ve Isparta’mıza hayırlara vesile olmasını diliyoruz.
Fikir Isparta Topluluğu
