Türkiye’nin her bir karış toprağında tarih kokan ve paha biçilemez tarihi eserleri ile göz dolduran ülkemizde, Yahudiler için çok büyük öneme sahip Yedi Kollu Şamdan armasının bulunduğu Menora Çarıksaraylarda ortaya çıktı. Prof. Briks ‘ Bu eser çok büyük bir değer, tanıtımını yapacağım’ dedi.
Yahudi inancı için büyük bir öneme sahip olan Yedi Kollu Şamdan, diğer adıyla Menora'nın armasını taşıyan ve dünyada sadece üç yerde bulunan tarihi öneme sahip çeşme, Polonyalı Tarih Profesörü Piotr Briks tarafından Isparta'da yerinde incelendi.
Menora'yı yakından görmek amacıyla ailesiyle birlikte Isparta'ya gelen Profesör Briks, misafirimiz oldu. Menora üzerindeki yazıtları detaylı bir şekilde inceleyen Prof. Briks, bu verileri çözüp detaylı bir analiz yapacağını ifade etti. Menora'nın Isparta için paha biçilemez bir değer taşıdığını vurgulayan Briks, bu tarihi mirasın tanıtımı için elinden geleni yapacağını belirtti.
HABERİN DETAYLARI
Yahudiler için çok büyük öneme sahip Yedi Kollu Şamdan, armasının bulunduğu Menora olarak bilinen ve dünyada üç yerde bulunan tarihi önemi son derece yüksek Çeşme Polonyalı Tarih Profesörü Piotr Briks tarafından yerinde incelendi.
Menora’yı yerinde görmek için ailesi ile birlikte Çarıksaraylar kasabasına gelen Profösör Briks tarihi çeşmeyi yerinde inceleyerek belediye Başkanı Özcan Turandan bilgi aldı.
Menoradaki yazıtları inceleyen Briks verileri çözüp inceleteceğini belirterek menoranın Çarıksaraylar halkı için çok büyük bir değer olduğu belirterek bu tarihi eserin tanıtımını yapacağını belirtti.
Belediye Başkanı Özcan Turhan’da yaptığı açıklamada şunları söyledi. ‘Menorayı sosyal medyada paylaştıktan sonra birçok uzman kişiler kasabamıza gelerek eseri yerinde görüp inceliyor ve bilgi alıyorlar. Son olarak Polonya’dan ailesi ile birlikte kasabamıza gelen Prof. Briks bu tarihi yapıtın çok değerli ve Yahudiler için büyük önem arz ettiğini ifade etti. Umarım bu eser kasabamızın makûs talihini değiştirir. Şimdilik beklemedeyiz gelecek günler ne getirir hep birlikte bakacağız. Bizler tarihi eserimize sahip çıkıyor ve koruyoruz’ dedi.
TARİHİ ÖNEME SAHİP
Geçtiğimiz yıllarda Arkeologlarının resimleyip tespit ettiği Çarıksaraylardaki eserleri görüp ilgisini çeken ve bulunmaz bir eser olduğunu belirleyen Prof. Dr. Mehmet ÖZBÜYÜKHANLI kasabaya gelerek eserleri ekibiyle birlikte tekrar inceledi. Özbüyükhanlı, Yahudiler için çok büyük öneme sahip Yedi Kollu Şamdan, Menora olarak bilinen ve genellikle sinagoglarda bulunan tarihi önemi son derece yüksek materyalin kasabada bulunması büyük bir şans dedi.
Prof. Dr. Mehmet ÖZBÜYÜKHANLI burada yaptığı açıklamada şunları ifade etti. ‘ Kurulacak bir müzede sergilenirse sırf bunlar için her sene buraya binlerce Turist gelir. Bu tarihi eserin kıymetini bilelim ve mutlaka değerlendirelim’ dedi. Prof. Dr. Özbüyükhanlı en kısa zamanda Çarıksaraylar kasabasına tekrar geleceğini ve bu tarihi eseri daha detaylı inceleyeceğini ifade ederek kasabadan ayrıldı.
MENORA HAKKINDA BİLMEMİZ GEREKENLER
Yahudilikte büyük bir öneme sahip olan Menora (İbranice: מְנוֹרָה), kelime anlamı olarak "kandillik" veya "ışık kaynağı" anlamına gelir. Genellikle yedi kollu bir şamdan olarak tasvir edilir ve Yahudi tarihinin, kültürünün ve inancının önemli bir sembolüdür. İşte Menora hakkında detaylı bilgiler:
Tarihi ve Kökeni:
* Tevrat'taki Yeri: Menora'nın ilk olarak Tanrı tarafından Hz. Musa'ya Sina Dağı'nda tarif edildiği ve yapımının emredildiği Tanah'ta (Eski Ahit) Çıkış Kitabı'nda (25:31-40) belirtilir. Saf altından dövülerek yapılan bu Menora, taşınabilir bir tapınak olan Mişkan'da (Çadır Tapınak) ve daha sonra Kudüs'teki Bet Hamikdaş'ta (Kutsal Tapınak) kullanılmıştır.
* Tapınak'taki İşlevi: Tapınak'ta Menora her gün Kohenler (kahinler) tarafından en saf zeytinyağı ile yakılırdı. Bu, Tanrı'nın dünyaya ışık saçmasını ve O'nun huzurunu sembolize ederdi. Menora'daki ışığın sürekli yanması, Tanrı'nın İsrail halkıyla olan sürekli ilişkisinin bir göstergesiydi.
* Tarihi Süreç: İlk Tapınak MÖ 586'da Babiller tarafından yıkıldığında Menora'nın da Babil'e götürüldüğü düşünülmektedir. İkinci Tapınak döneminde farklı Menoralar kullanılmış olabilir. MS 70 yılında Roma İmparatorluğu tarafından İkinci Tapınak'ın yıkılmasıyla orijinal Menora'nın akıbeti kesin olarak bilinmemektedir. Bazı tarihi kayıtlara göre Roma'ya götürülmüş olabilir.
Sembolizmi:
Menora, Yahudilikte çok katmanlı ve derin anlamlara sahip bir semboldür:
* Işık ve Aydınlanma: En temel anlamıyla Menora, fiziksel ve ruhsal ışığı, bilgeliği ve aydınlanmayı temsil eder. Tanrı'nın "Işık olsun" emrinin bir yansıması olarak evrenin ve ruhların aydınlığını simgeler.
* Yaratılışın Yedi Günü: Yedi kolu, Tanrı'nın dünyayı yedi günde yaratmasını sembolize eder. Ortadaki ana kol genellikle Şabat (Cumartesi) gününü temsil ederken, diğer altı kol yaratılışın diğer günlerini ifade eder.
* Evrenin Düzeni: Bazı yorumlara göre Menora'nın yedi kolu, yedi gezegeni veya gök katmanını temsil eder. Bu, evrenin ilahi düzenini ve uyumunu simgeler.
* Hayat Ağacı: Kabalistik gelenekte Menora, Hayat Ağacı ile de ilişkilendirilir ve Tanrı'nın yedi farklı tezahürünü veya niteliğini temsil eder.
* İsrail'in Misyonu: Menora, İsrail halkının dünyaya ışık saçma ve Tanrı'nın ahlaki öğretilerini yayma misyonunu da sembolize eder.
* Moral Güç ve Kurtuluş: Menora, moral gücün fiziksel karanlıklara üstünlüğünü ve Tanrı'nın İsrailoğullarına vaat ettiği ruhsal kurtuluşu da simgeler.
* İnsanın Tanrı Suretinde Yaratılışı: Bazı yorumlara göre Menora, insanın Tanrı'nın suretinde yaratıldığını ve Tanrısal gücün insanda şekil bulduğunu ifade eder.
Özellikleri:
* Yedi Kol: Menora'nın en belirgin özelliği yedi kolunun olmasıdır. Genellikle bir orta kol ve her iki yanında üçer tane olmak üzere toplam yedi kandil yuvası bulunur.
* Malzeme: Tevrat'taki orijinal Menora'nın saf altından yapıldığı belirtilir. Tarih boyunca ve günümüzde yapılan Menoralar farklı metallerden veya diğer malzemelerden de yapılabilmektedir.
* Tasarım: Menora'nın kesin tasarımı Tevrat'ta detaylı bir şekilde tarif edilmiştir. Badem çiçeği motifleri ve diğer süslemeler içermesi gerektiği belirtilir. Ancak zaman içinde farklı sanatsal yorumlarla çeşitli Menora tasarımları ortaya çıkmıştır.
* Hanukiya ile Karıştırılmamalıdır: Menora, Hanuka bayramında kullanılan dokuz kollu şamdan olan Hanukiya ile karıştırılmamalıdır. Hanukiya, Hanuka mucizesini anmak için kullanılırken, Menora'nın kökeni çok daha eskidir ve farklı bir sembolik öneme sahiptir.
Günümüzdeki Önemi:
* İsrail Devleti'nin Sembolü: Menora, modern İsrail Devleti'nin resmi armasında yer almaktadır. Bu, tarihi bağın ve Yahudi kimliğinin önemli bir göstergesidir.
* Sinagoglarda ve Evlerde: Menora motifleri sinagoglarda, Yahudi evlerinde ve çeşitli dini ve kültürel objelerde sıklıkla görülür.
* Sanat ve Kültür: Menora, yüzyıllardır Yahudi sanatı ve kültüründe önemli bir tema olmuştur.
Özetle Menora, Yahudilik için derin tarihi, dini ve kültürel anlamlar taşıyan, ışık, bilgelik, yaratılış ve Tanrı ile olan ilişkiyi sembolize eden kutsal bir objedir. Yedi kollu yapısı ve zeytinyağı ile yakılan ışığı, Yahudi inancının temel prensiplerini ve tarihsel deneyimlerini yansıtır.
PROF. BRİKS KİMDİR?
Prof. Dr. habil. Piotr Mieszko Briks, 3 Haziran 1966'da Szczecin, Polonya'da doğmuş bir Polonyalı biblist (Kutsal Kitap uzmanı) ve tarihçidir. Kendisi teoloji alanında doktora ve doçentlik derecelerine sahiptir ve Szczecin Üniversitesi'nde profesör olarak görev yapmaktadır.
Akademik Kariyeri ve İlgi Alanları:
* Szczecin Üniversitesi: Halen İnsan Bilimleri Fakültesi, Tarih ve Uluslararası İlişkiler Enstitüsü'nde Olağanüstü Profesör olarak çalışmaktadır. Daha önce aynı üniversitenin Teoloji Fakültesi'nde Eski Ahit Egzegezi ve Teoloji Bölümü'nde görev yapmış ve bu bölümün başkanlığını yürütmüştür (2005-2008).
* Uzmanlık Alanları: Prof. Briks'in temel araştırma alanları şunlardır:
* Levant Tarihi (Doğu Akdeniz Bölgesi)
* Biblistik (Kutsal Kitap Çalışmaları)
* Eski İsrail Tarihi
* Yakın Doğu Medeniyetleri Tarihi
* İbranice Dili
* Yakın Doğu'daki Kutsal Mekanların Tarihi ve Günümüzdeki Durumu (maqamot)
Diğer Aktiviteleri:
* Yakın Doğu Rehberi: Prof. Briks, 25 yılı aşkın bir süredir İsrail, Filistin, Yunanistan, Türkiye, Lübnan, Ürdün, Suriye ve Mısır'ın yanı sıra Ermenistan ve Gürcistan gibi Yakın Doğu ülkelerinde rehberlik yapmaktadır. Bu deneyimi, bölgeye olan derin bilgisini ve ilgisini göstermektedir.
Yayınları:
Prof. Briks, 100'den fazla bilimsel ve popüler bilimsel çalışmanın yazarıdır. Başlıca yayınlarından bazıları şunlardır:
* Podręczny słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu (Eski Ahit İbranice-Lehçe ve Aramice-Lehçe Cep Sözlüğü)
* Radość Boga w Starym Testamencie (Eski Ahit'te Tanrı'nın Sevinci)
* Koniec świata czy apokatastaza? Pozytywne aspekty koncepcji eschatologicznych w Biblii Hebrajskiej (Dünyanın Sonu mu, Yoksa Apokatastazis mi? İbranice İncil'deki Eskatolojik Kavramların Olumlu Yönleri) - Doçentlik tezi
* Księgi historyczne Starego Testamentu (Eski Ahit'in Tarihi Kitapları)
* Zakład Historii Starożytnej Uniwersytetu Szczecińskiego 1985-2015 (Szczecin Üniversitesi Eski Çağ Tarihi Bölümü 1985-2015) - Editör ve ortak yazar
* Elites in the Ancient World (Antik Dünyada Elitler) - Editör ve ortak yazar
Özetle Prof. Dr. Piotr Briks, Kutsal Kitap çalışmaları ve Yakın Doğu tarihi alanlarında uzmanlaşmış, Szczecin Üniversitesi'nde saygın bir akademisyendir. Aynı zamanda deneyimli bir rehber olarak bölgeye olan derin bilgisini farklı platformlarda paylaşmaktadır. Isparta'daki Menora çeşmesini incelemesi, onun bu alandaki uzmanlığı ve tarihi eserlere olan ilgisiyle örtüşmektedir.
MENORAMANIN DEĞERİ NEDİR?
Menora'nın değeri, hem Yahudilik için taşıdığı derin dini ve tarihi anlamlardan hem de kültürel ve sanatsal açıdan öneminden kaynaklanmaktadır. İşte Menora'nın çok yönlü değeri:
Dini Değeri:
* Kutsallık ve İlahi Varlık: Tevrat'ta Tanrı'nın emriyle yapılması ve Tapınak'ta kullanılması, Menora'ya büyük bir kutsallık atfeder. Yanan ışığı, Tanrı'nın varlığını, nurunu ve rehberliğini simgeler.
* Tapınak'ın Merkezi Unsurları: İlk ve İkinci Tapınak'ta önemli bir ritüel objesi olması, Menora'yı Yahudi ibadetinin ve dini yaşamının kalbine yerleştirir. Tapınak'ın yıkılmasıyla Menora'nın kaybı, Yahudi tarihinde derin bir üzüntü ve özlem kaynağı olmuştur.
* Sembolik Anlam Derinliği: Daha önce detaylı olarak bahsedildiği gibi, Menora ışık, bilgelik, yaratılış, evrenin düzeni, İsrail'in misyonu ve ruhsal aydınlanma gibi pek çok derin anlamı bünyesinde barındırır. Bu sembolik zenginlik, onu Yahudi düşüncesi ve inancı için vazgeçilmez kılar.
Tarihi Değeri:
* Antik Dönemden Günümüze Süreklilik: Menora motifi, binlerce yıldır Yahudi tarihinde ve kültüründe sürekli olarak varlığını korumuştur. Antik sinagoglardan günümüzdeki İsrail Devleti'nin armasına kadar pek çok farklı bağlamda karşımıza çıkar. Bu süreklilik, Yahudi kimliğinin ve mirasının önemli bir göstergesidir.
* Tapınak Döneminin Hatırası: Menora, görkemli Tapınak döneminin somut bir hatırası olarak kabul edilir. Tapınak'ın yıkılmasıyla dağılan Yahudi halkı için bir birleşme ve ortak geçmişi hatırlatma sembolü olmuştur.
* Diaspora'da Kimlik İşareti: Yahudi diasporası boyunca Menora, Yahudi cemaatlerinin kimliğini korumalarına ve geleneklerini sürdürmelerine yardımcı olan önemli bir görsel işaret olmuştur.
Kültürel ve Sanatsal Değeri:
* Sanatsal İlham Kaynağı: Menora'nın kendine özgü yedi kollu tasarımı, yüzyıllardır sanatçılara ilham vermiştir. Antik mozaiklerden günümüzdeki modern sanat eserlerine kadar pek çok farklı formda tasvir edilmiştir.
* Edebi ve Felsefi Referanslar: Menora, Yahudi edebiyatında, felsefesinde ve mistisizminde sıkça atıfta bulunulan bir semboldür. Farklı düşünürler ve yorumcular, Menora'nın anlamlarını kendi bakış açılarından derinleştirmişlerdir.
* İsrail Devleti'nin Sembolü: Modern İsrail Devleti'nin armasında yer alması, Menora'nın sadece dini ve tarihi bir obje olmadığını, aynı zamanda modern İsrail kimliğinin ve egemenliğinin de bir parçası olduğunu gösterir. Bu durum, Menora'nın kültürel ve siyasi değerini de artırmaktadır.
Özetle Menora'nın Değeri:
Menora, Yahudilik için paha biçilmez bir değere sahiptir çünkü:
* Dini açıdan kutsal ve derin anlamlı bir semboldür.
* Tarihi açıdan antik dönemden günümüze uzanan güçlü bir bağ ve kimlik işaretidir.
* Kültürel ve sanatsal açıdan zengin bir ilham kaynağı ve modern İsrail'in sembolüdür.
Dolayısıyla, Isparta'da bulunan Menora armalı çeşme, bu sembolün taşıdığı tüm bu derin anlamlar ve tarihi bağlantılar nedeniyle büyük bir öneme sahiptir. Prof. Briks'in de belirttiği gibi, bu tür tarihi eserler bulundukları bölge için önemli bir kültürel miras ve tanıtım potansiyeli taşırlar.
KATKILARINDAN DOLAYI HALİL ERSAN’A TEŞEKKÜR EDERİZ
