“Allah Ayılardan Razı Olsun!”
Isparta Mutasarrıf Valisi (14 Ekim 1865) Hüseyin Nesib Efendi Dere mahalleli Mutafoğlu Tellal Ömer’ i sokaklara erken saatlerde salar. Neden-i sebebi çok sevindiricidir. Bir fırsattı! Sancak Isparta’sının ahalisi birlik beraberlik içinde olmalıydı.
Isparta Ticaret Meclisi, Borsası’nın gayretleriyle ihracat rakamlarında rekor kırılmıştı. Isparta tüccarları dışsatımdan çok gelir elde ederler. Osmanlı vergi kalemlerine artı katma değer sağlanır. Gariban insanlara el uzatma günü gelmiştir. Müslim diğer gayrimüslim ibadethanelerine, Isparta’daki devlet kurumlarına kârlardan paylar verilecektir. Bu karar Isparta sancağında bulunan İslam bilginlerinin danışarak aldıkları karardı. Bir kere daha Cümbür Cemaat Türk’ üyle, Acem Ermeni’ siyle, Rum’ uyla birlikte çocuklar, gençler, yaşlılar aynı anda sevinçli günler geçirecekler.
Çiçeği Burnunda Isparta Ticaret Meclisi ve Borsası’ sının Uğur’u, “Ayı Gümüş” Sancak Isparta’ sının sokaklarındadır. Üzüm, Buğday pazarı, Pamuk han önlerinde halkı eğlendirecek.
Ayı Gümüş, ayı oldu olalı hiçbir ayı ailesinden görmediği ilgiyi, sevgiyi Isparta sokaklarında görmekte. Padişah Sultan Aziz’ in yeni atadığı Sancak Isparta’ sının Tüfekçibaşı’ sı (İl Sancak Emniyet Müdürü) Bozbeyoğlu İsmail Ağa Avşar kasabasından (Gelendost) yeni gelmiş, görevine başlamış.
İlk defa çok kalabalık ahalinin sokaklarda olduğu birkaç günlük, kendiliğinden gelişen Isparta Ticaret Meclisi’nin, Borsa’sının ihracat başarısıdır! Ayı Gümüş’ ün sembol ismi, canlı katılımıyla oluşan, günden dışı (sevinç haftası- Bayram- kutlanacaktır.
Ayı Gümüş’ün sahibi Ispartalı Rum ihracatçısı Gümüşoğlu’dur. (Eski Roma anlayışında Ayı sembolü ticarette güç anlamı taşır.) Ayı Gümüş, tüm (dışsatım) ihracatçıların uğuru, bereketlisi haline gelmiştir. 1865 yılı uğurlu gelmiştir. Ayı Gümüş’ün uğur’ u tüm Isparta halkına daha da uğurlu gelmesi için 14 Ekim 1865 günü öğle namazından sonra halkla buluşturulacaktır. Müslümanlar adına Kadı Müftü Ali İsmail Efendi, güzel Kur’an okumasıyla tanınan Alaybeyzade Ali Efendiler dua edecekler. Isparta ahalisine ticari bilgileri de: Ticaret Meclisi temsilcisi Hamamcızade İsmail Efendi de konuşma yapar.
Gayrimüslim ihracatçıları, Emre, Doğancı, Temel, Acemler mahallelerinden gelen Sancak Gayrimüslimlerini temsilen Metropolit Meletios (Başpapaz) da dua edecektir.
Ayı Gümüş’ün sahibi ihracatçı Gümüşoğlu Ağa diğer Borsa dışsatım tüccarları Ispartalılarla Kutlubey Camisi ile Üzüm Pazarı arasındaki Alaybeyoğlu Hanı meydanında erken saatlerde ayaküstü sohbete başlarlar.
İşte Tellal’ ın duyurusu bunun içindir. 1860’ lı yıllarda tellal Mutafoğlu Ömer şimdiki basın görevlilerinin yerini alıyordu. Isparta valilik haberleri, saltanat, dünyadan, yakın-uzak çevredeki olayları Tellal Mutafoğlu Ömer’ den alırlardı. Mutafoğlu Tellal Ömer yardımcısı davul çalar vaziyette, Sancak Isparta’sının tüm mahallelerini dolaşır. Tüm halk, kadın, kız, çocuk Üzüm pazarı ile diğer meydanlıklarda toplanmaya başlarlar.
Üzüm pazarı, Alaybeyoğlu Han arasındaki halk daha kalabalıktı. Ayı Gümüş’ü gören, geçmeyen bel ağrıları çeken kelli felli ahaliden insanlar çoğunluktu. Belediye Reisi Vanlızade Hacı Ahmet’in bir gün önce tozdan temizlettiği yere yatıyorlar. Ağır vücutlu Ayı Gümüş’e sırtlarını teslim ediyorlardı. Bir ezan okunuş vakti kadar sırtlarında tepinen Ayı Gümüş’ün altından ezile büzüle kalkıyorlar. Heyecandan kısılan sesleriyle Ayı Gümüş’ün ağırlığından şekli bozulan cepkenlerin (süslü Osmanlı yeleği, giysisi) düzelterek: “Allah Ayılardan Razı Olsun!” diyorlardı.
Ayı Gümüş’ün sayesinde gelen sağlıklı mutlulukları yüzlerinden okunuyor. Hatta az önce Ayı Gümüş’e sırtlarını teslim etmeden önce kirlenmesin diye püsküllü feslerini bile emanet bıraktıkları seyircilerden almayı unuturlar. Heyecan, sevinç bir ardadaydı!
Pamuk Han’ dan iki elin parmakları sayısında güğümlerine bal, gülsuyu karışımı şerbetler gönüllü Acem görevlilerce öncelikle çocuklara, sonra da Ayı Gümüş’e sırtlarını teslim edenlere hacı taslarıyla ikram ediliyordu.
Birinci bölüm: “Tarihin İçinden Gelen Isparta” adlı ortak kitaptan: Tarihçi Stavros P. Kaplanoğlu, Araştırmacı Köşe Yazarı. Bayram AYGÜN 2024 Isparta-Selanik
