Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Merkezi Araştırma Laboratuvarı Uygulama ve Araştırma Merkezi Öğretim Üyesi Dr. Ömer Dilek’in hazırladığı “Potansiyel Antiproliferatif Özelliğe Sahip Yapısında İmin ve Azo Grubu Bulunduran Yeni Heterohalkalı Bileşiklerin Sentezi, Karakterizasyonu, Biyoaktivitelerinin in vitro ve in silico Olarak İncelenmesi” isimli proje TÜBİTAK 3501 Kariyer Geliştirme Programı kapsamında desteklendi.
Proje Konusu: Kanser araştırmalarında kullanılmak üzere potansiyel biyolojik özelliğe sahip ilaç adayı moleküllerin dizaynı, sentezi, karakterizasyonu, in vitro ve in siliko çalışmalarla antikanser özelliklerinin incelenmesi
PROJE ÖZETİ
Kanser, kontrolsüz bölünme yeteneğine sahip hücrelerin neden olduğu, vücudun diğer dokularına yayılma potansiyeline sahip, dünya genelindeki ölümler arasında ikinci sırada yer alan, her 6 ölümden birinden sorumlu olan, bireyi maddi ve manevi olarak derinden etkileyen bir hastalık türüdür. Mevcut tedavi yöntemleri; cerrahi, radyoterapi, kemoterapi, hormonal ve hedefe yönelik ilaç tedavisidir. Mevcut kemoterapik ilaçların ve radyoterapi yönteminin istenmeyen yan etkilere sahip olmasından dolayı günümüzde yeni, ulaşılabilirliği kolay, maliyeti düşük, hedefe yönelik antikanser ilaçlarının sentezine ve antiproliferatif özelliklerinin araştırılması üzerine yapılan çalışmalar artmış durumdadır. Bu amaçla son yıllarda öncelikle bilgisayar destekli ilaç tasarımı ile antikanser özellik gösterme potansiyeline sahip olan moleküllerin belirlenmesi, sonrasında ise deneysel çalışmalar ile hedeflenen moleküllerin eldesi ve in vitro, in vivo özelliklerinin incelenmesi üzerine olan çalışmalar, hem ilaç olarak kullanılma süresini hem de maliyeti düşürdüğü için artmış durumdadır. Son yıllarda hedefe yönelik kanser tedavilerinde kullanılan ilaç moleküllerinin yapıları incelendiğinde, bu moleküllerin yapılarında heterosiklik birim içerdiği görülmektedir. Literatürde, yapısında imin, azo, imin-azo fonksiyonel grubu bulunduran yeni moleküllerin sentezi ve kanser hücrelerine karşı sitotoksik etkilerinin araştırılması üzerine yapılmış çok sayıda çalışma mevcuttur. Yapılan çalışmalarda, ya sadece moleküllerin sentezinin ve sitotoksik etkilerinin in vitro olarak incelendiği, ya da moleküllerin sentezinin ve kanser proteinleri ile kenetlenme çalışmalarının in silico olarak incelendiği görülmektedir. Hem in silico özelliklerinin incelenmesinin, hem molekül sentezi ve in vitro özelliklerinin incelenmesinin, hem de sentezlenen moleküllerin yapı-aktivite ilişkisinin araştırılmasının bir arada yapıldığı çalışmalar sınırlı sayıdadır. Bu sebeple proje çalışmasında tüm bu özelliklerin bir arada araştırılması çalışmayı özgün kılmaktadır. Proje yürütücüsü, doktora çalışmalarında geliştirmiş olduğu yeni yöntemle alkaloid türevlerinin sentezini gerçekleştirmiş ve prostat kanseri üzerine sitotoksik etkilerini MTS yöntemi ile araştırmış, çalışmalardan olumlu sonuçlar elde etmiştir. Proje yürütücüsü, kendisini bu alanda daha da geliştirmek, potansiyel antiproliferatif özelliğine sahip çok sayıda yeni molekülün sentezini gerçekleştirmek, in vitro antiproliferatif özelliklerini araştırmak, kuantum kimyasal hesaplamalarını yapmak, in silico ADME, toksisite, moleküler kenetlenme ve moleküler dinamik simülasyon özelliklerini araştırmak ve elde edilen verilerle akademik araştırmalara katkı sağlamak için proje önerisini hazırlamıştır. Proje önerisi kabul edildikten sonra toplamda 30 adet yeni molekülün sentezinin ve karakterizasyonunun yapılması, in vitro çalışmalar ile antiproliferatif özelliklerinin araştırılması, kuantum kimyasal hesaplamalar ile geometrik parametrelerin bulunması ve teorik hesaplamaların yapılması, in silico çalışmalar ile seçilen kanser proteinlerinin aktif bölgelerine bağlanma simülasyonlarının gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir. Proje sonucunda ortaya çıkan verilerden uluslararası dergilerde makalelerin hazırlanması düşünülmektedir. Proje kapsamında sentezlenen molekül ya da moleküllerin in vitro çalışmalarda önemli derecede antiproliferatif özellik göstermeleri durumunda elde edilen verilerin kullanılarak patent başvurusunun yapılması planlanmaktadır. Proje konusunda yeterli bilgi birikimine sahip olunduktan sonra ise konu ile ilgili potansiyel lisansüstü tezlerin üretilmesi hedeflenmektedir.
Proje Ekibi, Proje Yürütücüsü: Dr. Ömer Dilek (Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi/ Merkezi Araştırma Laboratuvarı Uygulama ve Araştırma Merkezi)
Proje Danışmanları: Prof. Dr. Tahir Tilki (Süleyman Demirel Üniversitesi/ Fen-Edebiyat Fakültesi/ Kimya Bölümü) Prof. Dr. Bülent Dede (Süleyman Demirel Üniversitesi/ Fen-Edebiyat Fakültesi/ Kimya Bölümü)
Araştırmacılar: Doç Dr. Senem Akkoç (Süleyman Demirel Üniversitesi/ Eczacılık Fakültesi/ Temel Eczacılık Bilimleri Bölümü) Dr. Barış Sezgin (Süleyman Demirel Üniversitesi/ Fen-Edebiyat Fakültesi/ Kimya Bölümü) Dr. Dilek Bahar (Erciyes Üniversitesi/ GENKÖK)
Bursiyerler: 3 lisansüstü öğrenci
Öğretim elemanımızı tebrik eder, başarılarının devamını dileriz.
