Vasiyetname, miras bırakanın, vefatından sonra yerine getirilmesini istediği arzularını açıkladığı ve mirasının paylaşım şeklini belirlediği irade açıklamasıdır. İnsanlar özellikle, ölümlerinden sonra mirasçıları arasında anlaşmazlık çıkmasının önüne geçebilmek maksadıyla bu yola başvurmaktaysa da; kanun, geçerli bir vasiyetname için sıkı şekil şartları aradığından düzenlenen vasiyetnameler iptal edilebilme riskiyle karşı karşıya kalmaktadır.
Öncelikle, vasiyetnamenin geçerliliği için miras bırakanın irade açıklaması yeterli olup lehine vasiyette bulunulan kişinin herhangi bir beyanına gerek yoktur. Yine miras bırakan, vasiyetini her zaman değiştirebilir veya yok edebilir.
RESMÎ VASİYETNAME
Resmî vasiyetnamenin, memur nezdinde yapılması ve saklanması sebebiyle şekil şartlarına uygunluk ve korunma açısından “en sağlam” vasiyetname olduğu söylenebilir.
2 tanığın katılmasıyla resmî memur tarafından düzenlenir. Resmî memur uygulamada çoğu zaman noter olmaktadır.
Miras bırakan, arzularını notere bildirir. Bunun üzerine noter, vasiyetnameyi yazar ve okuması için miras bırakana verir. Vasiyetname, miras bırakan tarafından okunup imzalanır. Noter de vasiyetnameyi tarih koyarak imzalar.
Vasiyetname içeriğinin tanıklara bildirilmesi zorunlu değildir.
Fiil ehliyeti bulunmayanlar, bir ceza mahkemesi kararıyla kamu hizmetinden yasaklılar, okuryazar olmayanlar; miras bırakanın eşi, üstsoy ve altsoy kan hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri, resmî vasiyetnamenin düzenlenmesine memur veya tanık olarak katılamazlar.
Resmî vasiyetnamenin düzenlenmesine katılan memura ve tanıklara, bunların üstsoy ve altsoy kan hısımlarına, kardeşlerine ve bu kişilerin eşlerine o vasiyetname ile kazandırmada bulunulamaz.
Resmî vasiyetnameyi düzenleyen noter, vasiyetnamenin aslını saklamakla yükümlüdür.
EL YAZILI VASİYETNAME
Başından sonuna kadar miras bırakanın el yazısıyla yazılmış ve imzalanmış vasiyetnamedir. Düzenlendiği tarihin de net olarak saptanabilecek şekilde, miras bırakanın el yazısıyla yazılmış olması gerekir.
Kanun vasiyetnamenin baştan sona el ile yazılmış olması şartını, hem vasiyetçinin kimliğini tespit edebilmek hem de son arzularını açıklarken ne yaptığını bilip bilmediğini yani ciddiliğini temin etmek açısından gerekli görmüştür.
Yapılması ve değiştirilmesindeki kolaylık, masrafsız oluşu, gizli kalabilmesi gibi etmenler el yazılı vasiyetnamenin avantajlarıdır.
Bilgisayarda yazılıp yazıcı vasıtasıyla basılmış bir metni vasiyetçi imzalasa dahi, bu metin vasiyetname olarak geçersizdir. Yine parmak basma; mühür, kaşe vurma vb. işlemler de imza yerine geçmez.
Tarihin de mutlak olarak gün, ay, yıl olarak gösterilmiş olması gerekmez, belirli bir günün saptanabilmesi yeterlidir. Örneğin: “1995 Kurban Bayramı’nın 3. günü, torunumun tıp fakültesinden mezun olduğu gün” gibi belirlemeler geçerlidir.
Vasiyetname birden fazla sayfaya yazılmış olsa bile; sayfalar arasında fikir silsilesi bulunuyorsa sadece son sayfaya imza atılmış olması yeterlidir.
Şekil şartlarına uyularak yapılmış bir el yazılı vasiyetnamede 3. kişilerin sonradan ekleme çıkarma yapmış olması, vasiyetnameyi tümüyle geçersiz hâle getirmez. Yalnızca murisin el yazısı olmadığı tespit edilen kısımlar geçersiz olur.
SÖZLÜ VASİYETNAME
İstisnai bir vasiyetname şekli olmakla birlikte, özellikle yakın ölüm tehlikesinin varlığı hâlinde uygulama alanı bulan bir vasiyetnamedir. Miras bırakan; yakın ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi, hastalık, savaş gibi olağanüstü durumlar yüzünden resmî veya el yazılı vasiyetname yapamıyorsa, sözlü vasiyet yoluna başvurabilir.
Bunun için mirasbırakan, son arzularını 2 tanığa anlatır ve onlara bu beyanına uygun bir vasiyetname yazmaları veya yazdırmaları görevini yükler.
Tanıklardan biri, kendilerine beyan edilen son arzuları, yer, yıl, ay ve günü de belirterek hemen yazar, bu belgeyi imzalar ve diğer tanığa imzalatır. Yazılan belgeyi ikisi birlikte vakit geçirmeksizin bir sulh veya asliye mahkemesine verirler.
Miras bırakan için sonradan diğer şekillerde vasiyetname yapma olanağı doğarsa, örneğin yakın ölüm tehlikesi içindeyken sonradan iyileşirse, bu tarihin üzerinden 1 ay geçmekle sözlü vasiyet geçersiz hâle gelir.
TABLETE YAZILARAK / ELEKTRONİK İMZA KULLANILARAK / MİRAS BIRAKAN VİDEO KAYDINA ALINARAK VASİYETNAME DÜZENLENEBİLİR Mİ?
1. TABLET BİLGİSAYARA YAZILMIŞ VASİYETNAME
Gelişen teknoloji sayesinde tablet bilgisayarlar üzerine el ile yazı yazmak mümkündür. Bilgisayar ekranına bu şekilde yazılmış bir yazının da el yazısı olması sebebiyle “kişiyi teşhis” fonksiyonu gerçekleşmektedir. Gerçekten harfler arasındaki mesafe, harflerin eğimi, birbirleri ile bağlanması ve geçişler, aynen bu şekilde tablet ekranına el ile yazılmış olan bir vasiyetnamede de bulunmaktadır. Bir ihtilaf çıkması durumunda bu şekilde yazılmış bir yazının sahibinin uzmanlarca teşhis edilebilmesi mümkündür. Dolayısıyla, bu şekilde yazılmış bir vasiyetnameye ilişkin hukuk öğretisinde baskın görüş, geçerli kabul edilmesi gerektiği yönündedir.
2. ELEKTRONİK İMZA KULLANILARAK YAZILMIŞ VASİYETNAME
Öncelikle belirtmeliyiz ki, henüz elektronik imzalı vasiyetnamenin geçerli olduğuna ilişkin yasa ihdas edilmiş yahut içtihat oluşmuş değildir.
Buna mukabil hukuk öğretisinde, bu şekilde düzenlenen vasiyetnamelerin de geçerli kabul edilmesine ilişkin görüşler ağırlık kazanmaktadır. E-imza kullanımının yaygınlaşmasıyla beraber bu hususta yasal bir düzenleme yapılması da muhtemeldir. Aksine bir düşüncenin kabulü, baş döndürücü bir hızla gelişen teknoloji karşısında hukukun yetersiz kalması ve değişen ihtiyaçlara cevap verememesi sonucunu doğurur. İnternet çağında, her türlü işlemin elektronik ortama taşındığı günümüzde elektronik imzalı vasiyetnamenin kabul edilmemesi akıntıya karşı kürek çekmek olarak nitelendirilebilir.
3. MİRAS BIRAKANIN SES - VİDEO KAYDI ALINARAK VASİYET DÜZENLENMESİ
Video kaydı üzerinden ölüme bağlı arzularını açıklayan ve ardında kalan kimselere görevler yükleyen kişi, ne yazık ki geride hukuken vasiyetname olarak kabul edilmeyecek bir kayıt bırakmış olacaktır. Bu video kaydının, tanıklar huzurunda yapılmış olması veya notere teslim edilmiş olması gibi herhangi bir etken de, mevcut hukuki düzenlemeler uyarınca ona geçerlilik kazandırmaz.
Geçerliliğine ilişkin tatmin edici ve güvenli düzenlemeler yapılmak kaydıyla, video / ses kaydı gibi teknolojik araçlar vasıtasıyla ortaya çıkarılmış irade beyanının korunması gerekir. Bir kimsenin, vefatından sonra gerçekleşmesini istediği son arzularının, şeklî şartlar sebebiyle tümden geçersiz olması karşısında bunların ayakta tutulabilmesini sağlamak, daha hakkaniyetli bir yaklaşım olacaktır. 15.09.2023
Av. Onur TANIK
Kaynakça:
1. DURAL / ÖZ, Miras Hukuku, 10. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2016
2. Savaş A. İnternet Ortamında Yapılan Tek Taraflı Hukuki İşlemler ve Özellikle Elektronik Vasiyetname. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2007; 15(2): 51-91.
3. Yünlü S. VİDEO VASİYETNAME: ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLARIN GÜNCELLENMESİ. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2020; 22(2): 717-740.
