Türkiye’nin kendine özgü eğitim sistemi olan köy enstitüleri, ilkokul öğretmenleri yetiştirmek üzere 1940 yılında açılmıştı. İsmet İnönü, Hasan Ali Yücel ve İsmail Hakkı Tonguç tarafından açılan okullar, 1946 yılına kadar aktif olarak eğitim veriyor ve bu sürenin ardından yavaş yavaş kapatılma ya da farklı isimlere dönüştürülmeye başlıyor. 1954 yılında Adnan Menderes iktidarında ise tamamen kapatılıyor.
SEKİZ YILDA 17 BİN ÖĞRETMEN YETİŞTİRDİ
Köy Enstitüleri, sekiz yıllık süre içerisinde 17 bin öğretmen yetiştirirken birçok ilde de açıldı. Bu enstitülerden biri Isparta'nın Gönen İlçesinde açıldı. Açılmasındaki amaç, köye hem bir öğretmen hem de modern üretim araçları ve tarım yöntemleri sağlamak ve eğitimin mali yükünü hafifletmektir. İsmail Hakkı Tonguç yönetiminde başlanan bu projenin başarılı olması üzerine 1937 ve 1939 yıllarında çıkarılan yasalarla köy eğitmeni yetiştirme deneyimi yaygınlaştırılır. Kırsal kesime yönelik bu eğitim uygulaması hiç şüphesiz daha sonra kurulan Köy Enstitüleri için uygun koşullar yaratmış ve Köy Enstitüleri'ne geçişi kolaylaştırmıştır. Ayrıca Türk Edebiyatının ünlü yazarlarından Fakir Baykurt'ta Isparta Gönen Köy Enstitüsü Mezunudur.
Köy Enstitüleri neler kazandırdı?
Köy Enstitüleri sayesinde 1940 ve 1946 yılları arası 15 bin dönüm tarla tarıma elverişli hale getirildi ve bu tarlalarda üretime başlandı, 750 bin fidan dikildi, 1200 dönüm bağ oluşturuldu, 150 büyük çaplı inşaat, 60 işlik, 210 öğretmen evi, 36 ambar ve depo, 48 ahır ve samanlık, 100 km yol, 16 su deposu, 12 tarım deposu, 20 uygulama okulu ve 12 elektrik santrali yapılmıştır. Burada öğrenim gören öğrenciler bilimsel, sosyal ve ekonomi gibi tüm dallarda bilgi ve deneyim kazanmış. Bu deneyimi aktarmışlardır.
Köy Enstitüleri'nin kurulduğu iller ve ilçeler şunlardır;
- Akçadağ, Malatya (1940)
- Akpınar-Ladik, Samsun (1940)
- Aksu, Antalya (1940)
- Arifiye, Sakarya (1940)
- Beşikdüzü, Trbzon (1940)
- Cılavuz, Kars (1940)
- Çifteler, Eskişehir (1939)
- Dicle, Diyarbakır (1944)
- Düziçi, Adana (1940)
- Erciş, Van (1948)
- Gölköy, Kastamonu (1939)
- Gönen, Isparta (1940)
- Hasanoğlan, Ankara (1941)
- İvriz, Konya (1941)
- Kepirtepe, Kırklareli (1939)
- Kızılçullu, İzmir (1939)
- Ortaklar, Aydın (1944)
- Pamukpınar, Sivas (1941)
- Pazarören, Kaysei (1940)
- Pulur, Erzurum (1942)
- Savaştepe, Balıkesir (1940)
Haber/ Ali Rıza Cesur
