10 Haziran 1849 günü Isparta Sancağı’ nın Gönen Kazası’ nda gurur verici bir olay geçer. Isparta’ mızın ilçesi Gönen de geçen olayı anlatmadan önce bir görüşümü sizlerle paylaş mak istiyorum.
Artık insanlarımızın geçmiş atalarının yaşamlarıyla ilgili tarih kültürüne olan merakları artmıştır. Türkiye’ mizin insanlarının bir arayış içinde olduklarını söyleyebiliriz. Hepimiz için tarih ve buna bağlı kültürel tarihimize olan meraklarının özünde; geçmiş anlatıların biz insanlar için bir yol gösterici ışık olduğunu hepimiz anlamaya başladık.
Yakın Isparta’nın kültürel tarihimizle ilgili notları alabilmek için yoğun çaba göstermekteyim. Çünkü, Isparta Rumları dinleri gereği tarihi gelişmeleri not tuttuklarını, ellerinde Isparta’ nın sosyal tarihini içeren belge-notlar olduğunu biliyorum. Bir zamanların Osmanlı Eyaleti Selanik’teki üniversitede, Atina üniversitesinde görevli Isparta Rum torunu Hoca’ ların bazılarının olduğunu öğrenip iletişim kurdum. Bu torunların bir kısmının; dedelerinin zamanla Isparta Psidiya metropolit papazı olmuş olanlarının ellerinde tam anlamıyla gün be gün Isparta’nın sosyal tarihini içeren notların olduğunu da öğrenmiştim.
Isparta Belediye Başkanı Ziya beyin bastırttığı Isparta Tarihi ile ilgili bilgilerin Yunanlı Isparta torunlarının ellerindeki belge anılarla aynı olduğunu, Isparta’nın sosyal tarihini doğruladığı nı gördüm. Atina Üniversitesi’ nin değerli tanışık dostlarımız dan, yerel kaynaklardan Isparta’mızın şimdiye kadar yazılma mış bilgileri sizlerle paylaşmanın heyecanını yaşamaktayım.
Ben bir tarihçi değilim. Yazdıklarım da bir tarih bilgisi değildir. Ama tarihi belgelere dayanan, tarafımca araştırılmış, ispat edilebilir, Isparta halkının, çevresindeki insanların geçmiş deki sosyal tarihi yaşamlarını makaleleştirmekteyim.
Şimdi tarihi, sosyal dokulu konumuza geçelim.
Osmanlı yurttaşı, Gönen kazasından Hacı Ali oğlu Osman’ın kızı Habibe Halime Hatun’un üzerinde kayıtlı olan Gönen ovasında Harap Bağı denen bölgede söz konusu bayan gömülü patattes yumrularını çapasıyla çıkarmaya çalışır. Çapasının ucuna sertçe cisim takılır.. Roma döneminden Conan medeniyetine ait çok sayıda altın sikke (para) olduğu anlaşılır. Söz konusu sikkeler Osmanlı Darphane-i Âmire’ye gönderilerek Mübayaa Kalemi’ ne teslim edilir. Tartılması neticesinde miktarın 271 dirhem, (yaklaşık 1kg) bedeli de, geçerli fiyat üzerinden 564,5 kuruş 18 para olmuştur. İstanbul Topkapı Sarayı bölgesinde bulunan Darphaneye paralar gönderilir. Karşılığında Osmanlı akçesine dönüştür ülerek tamamı ilgili Osman kızı Habibe Halime Hatun’ a paralar parmak izi imzası ile teslimi yapılır.
(Beytülmal Kassamı Değerli Efendi yapılan ilamda karar altına alınmıştır. Maliye mektupçusu Mühür-Nuri Efendi. C.DRB, 2841.) Gönenli Hanimefendi bu paraları aldığı günlerde 1848 de Isparta çayına gelen büyük bir sel Tabak hane mevkiinden taşmasıyla. Tabakhane, Fazlullah, ve İskender mahallelerindeki birçok ev su altında kalmış ve harabolmuş, geniş yıkıntılara yol açmıştı. Ayrıca Karpuz çeşmesi bölgesindeki han ve dükkanlar da bu aylarda bir yangınla yanmış, bir çok esnaf madur olmuştu.
Annesi Ispartalı olan Gönenli Hanımefen Arnavut Kaymakam diye bilinen Isparta Valisi (Mutasarrıf) paraları sel yangında mağdur olan ailelere bağışlar., Gönenli Hanı mefendi ’yi 1. Abdülmecid efendi adına teşekkür beratı verilirken Gönen’li hanımefendiler övgüyle bahsedilir.
Bayram AYGÜN/2017 Isparta
