(Osmanlı Ispartası’ nda Akıl-Ruh Merkezi)
Isparta Barla’lı Rum torunlarından Selanikte oturan Minas Küfeoğlu’na, Atina Neo Ionia’ da oturan Haci Hıristo Delibaş’a, Eğirdir Nis adası Rumtorun Prof. Andon Kozancı oğlu ’ na, (Atina Üniversitesi- 14 Temmuz-2016) Rum torun, Atina da Sanayici-İşadamı Dimitris Efrem oğlu’ na, Atina Neo Lonia bölgesinde Öğretmen Rodi Tomurcukgül’e, Atina Üniversitesi Matemetik-Tarih porfesörlerinden Thanassis Gounaridis’e, Isparta Rum torunlardan bakan yardımcısı, Ekenomist -Stefanos Theod beye Isparta’mızın sosyo-kültürel tarihi üzerine verdikleri dede notlarından dolayı teşekkür ederim. Bayram AYGÜN Emekli Öğretm.Köşe yazarı.
Eğirdir de Hamidoğulları beyliği kuruludur. Isparta bölgesi Rum egemenliğindedir. 1282’ lerde: Isparta bir Makedon-İskender Rum bölgesidir. Şimdiki Karaağaç mahallesi bölgesine Horasan’ dan gelen Türkmen obaları yerleşir. Mahalle kurulur. Türkmen Horasan Türkleri Müslümanlığı benimsmeye başlarlar. Isparta Rum yerleşim bölgelerine doğru konutlarını genişletirler.
Kutlubey camisinin karşısında, önceki depremlerde kısmen yıkılmış (Bey hamamı karşısı) Aya sofya kilise sinin bir bölümünü Rumların da iznini alarak; İlk Isparta Türkleri yıkık kilisenin yerine bir Buk’a (sosyal aile yapı sını, kardeşliği güçlendiren, her yaşta insanın yeni dini İslamlığın öğretildiği okul) yapılmasına karar veirler. Henüz Isparta İskender Rumlarının elindedir.
Bu okulun adı: Buk’a’dır. Bir nevi İslâmi okul, medrese olup çok amaçlı İslâm öğretisini yayma amaçlıdır. Aynı tarihten Isparta Karaağaç mahalleli Ahî Kasap Cömerd Mehmet Konya’dan Isparta’ya gelir.
Mevlevî Dergâhı’ nı Isparta’da açar. Bölgeye yakın yerde de bir Buk’a yapımına yardımcı olur. Bitişiğine de;Mutasarrıfı (Vali) Kutlubey yıllar sonra hamam yaptırır. Mel’un Hamam’ında işlenen cinayet nedeniyle Ispartalılar bu adı verirler. Cinayetle birlikte hem hamam ın hem de Buk’a -okulun işlevi sonlanır.. 1815’de Isparta Ruh Sağlığı merkezi olan Şadiye Buk’a’sı işlevi sona erer. Okul,Isparta da 533 yıl bu görevi görür.
Okulun ilk amacı 1240-1280’ lerde Horasan bölgesinden gelen yörük Türkmenlerin yerleşik olarak Isparta’ da kalmalarını, Müslümanlığı kavramalarını sağlatmaktır. Dini olarak henüz Müslümanlığı seçmemiş olan Türkleri, yeni dinleri olarak Müslümanlıkla tanışık kılmak. Bu iş zor bir iştir. Yüzyıllar öncesi Zerdüşt dininden olan yörük obaları kaplumbağa, Davraz dağı, yılan, ayı gibi değişik obşeleri din olarak görüyorlardı..
İşte Isparta Mevlevî Dergâhı yakınında açılan Şadiye Buk’ası bu işe soyunur. Ruhi, akıl terapi merkezi ve güzel din İslmiyeti benimsetmek, erkekleri İskender mahallesi Mevlevî Dergâhında kadınları ise Şadiye Buk’asında belli zamanlarda terapiye alınırlar. Güzel Hak dini İslâmiyet tanıtılır. Isparta da daha önce yerleşik Isparta Hırıisyan İskender Rumları bu duruma sessiz kalırlar. Ispartalı Hıristiyan rumlarınbir kısmı da Müslüman olurlar..
İlk Isparta Müslümanlarından Horasan’dan Karaağaç mahalleli Şeyh Sadi ve eşi Şadiye’nin bu okula adları verilir. Şadiye Buk’a’ sı adı verilen okulda 1280’ lerden sonra Şeyh Sadi okulun hocalığını yapar. Toplu olarak Karaağaç Horasan Türkleri’ nin müslüman olmasını sağlar. Erken ölür. Yerine eşi Şadiye Hanım bu işi sürdürür. Birkaç odası ve Mevlevî tarikat sabır hücresi olan yer kiliseden bozma, küçük kubbelidir.
1426’da Isparta Osmanlı’nın eline geçmesinden sonra yani Şadiye Buk’ a’ sı bir Ruh Sağlığı Terapi merkezi olur. Bu konuda ilim yapmış on kadar Isparta medreselerinden hocalar gençlere, ruh sağlığı bozulmuş insanlara Mevlevî müziği eşiliğinde dersler verilir. Aile geçim, yeni Din İslâm iyetle tanışma- Danışma merkezi işlevini ta ki 1815’e kadar sürdür.
Kısacası; araştırmalarım Isparta Osmanlı’ sının Metro polidlik merkezi, papazları Vakayiname (olay name ) adında tarihi notları tutmaları, notların şimdi Yunan istan –Atina da bulunan Isparta Rum torunlarının elinde olması, şahsımın bir şekilde bu notları alıp sizlerle paylaşmaktayım.
2017-Isparta
