16 Ocak 2017 Pazartesi 12:03 100 yıllık tarihin içinden süzülüp gelen, halıcılığı unutturmayan bir Isparta sevdalısı Hasan Büyükçam Büyükçam ailesi, tarihi dönemlerde çok şehit vermiş çok şehitli bir halıcı ailedir. 92 yıllık bir hayat mücadelesi. Osmanlı Isparta’sından Cumhuriyet’e yürüyen bir ticaret-sanat çalışması... Yüz Yıl’ın yıpratamadığı bir Isparta sevdalısı. Yüz yıla yakın ömrü halı-sanat- ticareti uğraşısıyla geçmiş. Ailesine, çok sevdiği Isparta’sına, Ispartalı’ ya, memleketi Türkiye’mizin yücelmesi için yırtınarak, dişiyle, tırnağıyla Isparta ekonomisine katma değer sağlayan saygıdeğer bir Ispartalı: Hasan Büyükçam. 92 Yaşında. Hayata, insana, kalkınmaya hep sevecen bakan bir çift mavi göz. 1925 de Isparta Mevlevihânesi’nin bulunduğu, İskender Mahallesi’nin hiç susmayan Kur’an seslerinin yankılandığı, son Isparta Mevlevîhanesi dedesi Ali Dede Efendi Camii'nin bulunduğu İnce Sokak’ta dünyaya gelmiş Hasan Büyükçam.. 1949’ da halıcılığa başlar. 68 yıldır üretiyor, bir çok insanın karnını doyuruyor, devletin maliyesine vergi sağlıyor, daha da önemlisi Isparta halıcılığını hafızalardan sildirmemeye çalışıyor. Ailede ilk halıcılık Hasan Büyükçam annesi Merhum Melelek Hanım’la başlar.. Hasan Büyükçam’ın annesi Melek Hanım, Isparta’nın ilk halıcısı olan, iş kadını, 11. Abdülhamid Han’ın, halıcılık girişimciliğinden dolayı 1906’larda ödül verdiği Kürkçü Potimi (Boli Ana)’nin halı atölyesinde halıcılığa başlar. Ispartalı Müslüman kızların aileleri tarafından halı dokuma atölyelerinde çalışmasına izin verilmeyen 1917’lerde Rum kız arkadaşlarıya halı dokuma işiyle aile ilk halıcılığa başlar. Anne Melek Hanım, erkek kardeşlerinin yani Hasan Büyükçam’ın dayılarının da destekleriyle Isparta'da genç kızların geldiği ilk halı atölyesinin sahibi olur. Atölyeyi tek başına yöneten Anna Melek Hanım’ ı uzaktan dayıları destek vermektedir. Dayıları ise Çayboyu’nda, Öküzbattı bölgesine yakın Rum ortaklarından devraldıkları toprak çamur testi, bardak, küp, küpecik, canak, bardak ve benzer ürünleri üretmektedirler. 1934’e kadar Hasan Büyükçam’ın anne soyu sülale adı: “Bardakçılar” sülalesidir. Hasan Büyükçam annesinin atölyesinde dokunan halılar dayıları tarafından ticari olarak değerlendirilir. 1935’lerde on yaşlarında dayıları ile birlikte Isparta şimdiki Isparta Deri Organize Bölgesi'ne yakın eski Minasın Köyü yakınlarındaki alanlardan toprak testi ve diğer ürünlerin hammadesi olarak çıkarılan toprağı kazıp getirmeye gider... 13 yaşlarındadır Hasan Büyükçam. Annenin atölyesinde üretilen halıları omuzlar, diğer halı tüccarlarının satış mağazalarına götürür, halı ipiyle değiş –tokuş yaparak aile halı sermayesinin güçlenmesine katkıda bulunur. Hasan Büyükçam dedesi Seyidoğlu Hasan Çavuş 93 harbinde (1877-1878 Osmanlı Rus savaşın da Erzurum’da) şehit düşer. İki kız 3 oğul kala kalırlar. Tekrar 1915'de de diğer oğullardan birisi Mehmet Çavuş, Ahmet Çavuş Çanakkale’de şehit olurlar. Devlet diğer oğlu kanun icabı cephe gerisinde askerliğini yaptırır. Bu Hasan Büyükçam’ın Babası Bekir Bardakoğlu’dur... Babasıyla birlikte Isparta merkez köylerinde, hatta Ağlasun, Bucak, Senirkent, Uluborlu, Burdur bölgelerinde katırlarımızın sürdüğü arabamızla bardak, toprak yemek kapları satmaya giderler. Mercimek, Nohut, Kuru Üzüm, Ceviz ve benzer tahıl, kuru-yaş meyvelerle bardaklarımızı satarlar. Alüminyum kap-kacakların olmadığı, bakır kapların pahalı olduğu, Kütahya Porselen tabak- çanakların pek bilinmediği zamanlarda; Cumhuriyetin ilk yıllarında topraktan pişirme kaplar kullanılırdı. Daha sonra bütünüyle Anesinin atölyesinde üretilen halıları yine sırtlayıp satmaya başlayan Hasan Büyükçam, 1949 da tüm gücünü Isparta halıcılığına verir. Annesi, eşi ve kendisi bir aile şirketi misali bir ayda dokunan üç-dört halı satışından ip sermayesi ve de geçimlerini sağlamaya çalışırlar. Isparta’nın diğer yerli halıcıları Hasan Büyükçam’ın halı ticareti dünyasına katılmasına pek razı olmazlar. Dayıları, oğulları çömlek üretimine 1960 kadar devam ederler.. O zamandan kalma çömlek, bardak, küp numinelerini Isparta Halı-Kilim Müzesine karşılıksız verir. Bu müzenin Isparta’mıza kazandırılmasına katkısı olur. 1960’lı yıllarda halıcılığı ve ticaretini öğrenen Hasan Büyükçam daha bir başka modeller üretmek için ince dokuma halılarıyla ünlü Konya Ladik’e gider. Konya Sarayönü, Ladik, Karaman, Akşehir ve havalisinde 600 köyde yirmi dolayında kasaba ve ilçede ladik halılarını üreten, çok sayıda halı atölyeleri açar. Dünyanın bir çok ülkesinden Ladik’e alıcı gelir. En büyük halı toplayıcısı 1965’lerin yetmiş beşlerin halı tüccarı Ankara’lı Hasan Aslan’ dır. Ve Isparta’lı halı üreticisi Hasan Büyükçam’ın disiplinli, görsel olarak emsallerini aratmayan üretilen halılar ticari olarak iyi iş yapar... 26-33 ilmikli olan Isparta halıları yurt içinde; 40-50 ilmikli Ladik halılarını ise yurt dışından çok alıcıları vardır.. Beş oğul, iki kızı da bu işe merak sararlar. Hasan Büyükçam daha emniyetli, disiplinli bir atölye takibine kavuşur. 1975’lere doğru ise Ladik halıları dünya halı dünyasında pazar bulmaz. Nedeni ise; ucuz işçilik, daha bir renkli görüntüsüyle İran, Afgan, Çin, Nepal gibi ülkeler dünya pazarlarını ele geçirirler. Çünkü bu bölgelerde çok-çok ucuz iççilik ve halı ipi malzemesi, doğal kök boya avantajları vardır. Bu tarihten sonra Atabey'de eski Isparta Belediye Başkanı Fuat Uyar ve bir kaç ortaklıkla Sema Makine Halısı fabrikasını açarlar. Ama pek ticari maharetle pazarlaması yapılamaz. Makine halı pazarlarını daha önce: Şanlıurfa, Kayseri gibi bölgeler ele geçirirler. Isparta da el halıcılığı kaybolmaktadır. Daha ucuza ve renk, ebat yönlerinden avantajlı makine halıcılığı daha beğeni görmektedir. 100 yıllık tarihin içinden süzülüp gelen, Isparta halıcılığını unutturmayan canlı bir Isparta sevdalısı... Hasan Büyükçam, Yüzlerce aileye iş–aş vermiş. Güller diyarı Isparta’mızın, bir de halılar diyarı olma nam’ını tüm Türkiye’mizi tanıtmış, yılmayan, güleç yüzüyle insanlarla ticari ve itimat güzelliklerini Isparta’ya öğretmiş bir iş adamımız. Yüz yıllık süreç içinde; köyü, kasabası, kadının, kızının cebine para girmiş. Bireysel uğraşının, üretmenin, müteşebbis olmanın hazzını Ispartalıya yaşatanlardan birisi olmuş. Halı işiyle uğraşan birkaç vatansever Ispartalıdan birisi olmuş Hasan Büyükçam. Aile işletmeciliğinin olabileceğini ispat etmiş. Sevgili çocuklarıyla birlikte aile, Isparta ve Türkiye bütçesinree bir yüz yıl katma değer sağlamış. Kurduğu ev atölyelerinde Anadolu Türküleri, Çanakkale ağıtlarının söylenmesine neden olmuş. Sadece para kazanmak, kadına, kıza, ev halkına iş- aş yaratmaktan ziyede; halı evlerinden yankılanan Türküler insanlara ilaç olmuş, barış olmuş, saygı olmuş.. Bunlar yetmemiş. Özel olarak ailesi, özel tarihi halı koleksiyonunu karşılıksız Isparta Belediyesi’ne bağışlamış. Bu nedenle de bir Isparta’nın turizm, tarihi geleceği için Belediye’nin Isparta Halı ve Kilim müzesine katkıda bulunmuştur Sayın Hasan Büyükçam... Allah uzun ömürler versin Sayın Hasan Büyükçam’a... Tüm mücadelesi Ispartalıya, Süleyman Demirel Üniversitesi'ndeki eğitim gören öğrenciler, Ispartalı gençlere, herkese örnek olsun arzumdur.
Araştm: Bayram AYGÜN - Emekli Öğretmen Köşe Yazarı - 2017 - Isparta
